31 دقیقه
در دامنههای شرقی آند در ارتفاعات، دانشمندان یک پرونده فسیلی خارقالعاده کشف کردهاند: نزدیک به ۱۸٬۰۰۰ ردپای دایناسور که در ساحل باستانی یک دریاچه ناپدیدشده حفظ شدهاند. سایت کارِراس پامپا، در داخل پارک ملی توروتورو، یک تصویر نادر و غنی از رفتارهای اواخر کرتاسه را ارائه میدهد — از راه رفتن و دویدن تا ردپاهای شنا — که همگی در لایۀ رسی غنی از کربنات به سن حدود ۷۰ میلیون سال پیش نگهداری شدهاند.
شمردن ردپاها: مقیاس و اهمیت
پالئونتولوژیستها تقریباً ۱۸٬۰۰۰ اثر منفرد را در کارِراس پامپا فهرست کردهاند و این سایت را به بزرگترین محل ثبتشدهٔ ردپای دایناسورها تبدیل کرده است. این شمار شامل رکوردِ ۱۶٬۶۰۰ ردپای سهانگشتی است که در قالب ۱٬۳۲۱ راهردیف (trackway) و ۲۸۹ ردپای جداگزیده دستهبندی شدهاند. علاوه بر این، پژوهشگران ۱٬۳۷۸ آثار شنا را در ۲۸۰ راهردیف شناسایی کردند — ردپاهایی که نشاندهندۀ حرکات دایناسورها هنگام پیشراندن خود در آبهای کمعمق است.
نمونهای کوچک از برخی ردپاها در این سایت
تمامی ردپاها به ترپوپودها (theropods) نسبت داده شدهاند، گروهی که شامل دایناسورهای گوشتخوار شناختهشده و نوادگان پرندهشان میشود. بیشتر ردپاها اندازهای متوسط دارند — بین ۱۰ تا ۳۰ سانتیمتر — که با ترپوپودهای کوچک تا متوسط سازگار است؛ جانورانی که در بیشترین حالت بلندی تقریبی یک انسان بلندقد را داشتهاند. همراستایی جهتِ بسیاری از راهردیفها، که اغلب بهصورت رفت و برگشت در طول حاشیۀ پیشین دریاچه قرار گرفتهاند، نشان میدهد این بخش از ساحل مکانی مهم برای تغذیه یا دسترسی به آب بوده است.
چرا این ردپاها تا ۷۰ میلیون سال باقی ماندند
هر ردپای گلی در سوابق زمینشناسی دوام نمیآورد. کارِراس پامپا استثنایی است زیرا ترکیبی نادر از بستر، محیط و فرآیندهای دفن وجود داشت که تأثیرات ظریف را حفظ کرد. لایهای که ردپاها را بهخود گرفت غنی از ذرات بیضیشکل کربنات کلسیم است — عمدتاً پوستههای اوستراکودهای جمعشده و اوئیدها — همراه با حدود ۳۵ درصد سیلیکاتهای دانهریز. این ترکیب سطحی تولید کرد که وقتی مرطوب ولی نه کاملاً غوطهور بود، بهاندازهٔ کافی نرم بود تا فرو رفتگیهای عمیق را بپذیرد و در عین حال چسبندگیای داشت که آن فرو رفتگیها را تا زمان دفن و لیتفیکاسیون حفظ کند.
وقتی سطح دریاچه نوسان داشت، جانوران در حاشیههای کمعمق راه رفتند، دویدند یا شنا کردند و ردپاهایی بر جای گذاشتند که بهسرعت توسط لایههای نازک رسوبی پوشانده شد. نکتهٔ اساسی این است که پاخوردهای بعدی در بخشهای وسیعی از سایت آثار پیشین را پاک نکرد، و به این ترتیب امکان حفظ چندین نسلِ رفتار در جزئیاتی شگفتآور فراهم آمد.
اوستراکودها، اوئیدها و فسیلشدن به زبان ساده
اوستراکودها سختپوستان ریز هستند که پوستههایشان میتواند در رسوبات انباشته شود، در حالی که اوئیدها ذرات کروی کوچک کربنات هستند که در آبهای کمعمق و متلاطم تشکیل میشوند. ترکیب این دو، دوغاب کربناتی دانهای ایجاد میکند که هم چسبنده و هم قابل قالبگیری است — واسطهای ایدهآل برای ثبت و نگهداری ردپاها تا زمان دفن و فسیلشدن.
رفتار حکشده در سنگ: چه چیزی ردپاها نشان میدهند
علاوه بر ردپاهای ساده، سایت مجموعهای از انواع آثار را حفظ کرده است. پژوهشگران آثار چنگال، ردهای دم و خراشهای کمعمق را ثبت کردهاند که نشاندهندۀ کشیده شدن پاها روی بستر دریاچه هنگام شناست. اندازهٔ ردپاها از کمتر از ۱۰ سانتیمتر تا بیش از ۳۰ سانتیمتر متغیر است، و برخی راهردیفها تغییر جهتهای تند و عمقهای متغیر گام را نشان میدهند — شواهدی از افزایش سرعت، گردش یا واکنش به بستر نرم.
قابل توجه است که فراوانی آثار کشیدگی دم که بسیاری از راهردیفها را همراهی میکنند، نشان میدهد برخی ترپوپودها هنگام تقلا در موادی نرم، دم خود را به زمین تماس میدادند. این ویژگیها شواهد مستقیم و نادری از پاسخهای حرکتی به فرو رفتن یا لغزش در بستر آبگرفته فراهم میآورند — رفتارهایی که اسکلتها بهتنهایی بهندرت حفظ میکنند.
برخی از ردپاهای ترپوپودها در این سایت
چرا دانشمندان کارِراس پامپا را یک لاگرشتاته مینامند
در پالئونتولوژی، لاگرشتاته (Lagerstätten) به رسوبات با حفظشدگی استثنایی گفته میشود که بافتهای نرم، رفتارها یا اکوسیستمهای کامل را نمایان میسازند. ترکیب تعداد بسیار زیاد ردپاها، تنوع انواع آثار (راه رفتن، دویدن، شنا، آثار دم) و وضوح حفظشدن، کارِراس پامپا را در میان لاگرشتاتههای برجستۀ ایچنولوژیکی جهان قرار میدهد. تیم پژوهشی به رهبری Raul Esperante از مؤسسهٔ تحقیقاتی علوم زمین معتقد است که این سایت باید بهعنوان یک تمرکز ایچنولوژیک و لاگرشتاتهٔ حفاظتشده برای سوابق رفتاری خارقالعادهاش طبقهبندی شود.
زمینهٔ علمی و پژوهشهای آینده
کشف کارِراس پامپا زمینهٔ مهمی به درک محیطهای اواخر کرتاسه در آمریکای جنوبی و رفتار جوامع ترپوپود در حوالی منابع آب شیرین میافزاید. با ترکیب نقشهبرداری دقیق، مورفومتریک ردپاها و تحلیلهای رسوبشناسی، پژوهشگران میتوانند بهتر تراکم جمعیتها، الگوهای حرکت و دینامیک شکارچی–شکار را در حاشیۀ دریاچه بازسازی کنند. این مطالعه که در PLOS One منتشر شده است، همچنین ارزش سایتهای میدانی در ارتفاعات بالا مانند پارک ملی توروتورو را برای حفظ بایگانیهای زمینشناسی و دیرینزیستی غیرمعمول برجسته میکند.
دیدگاه کارشناسی
«سایتهایی مانند کارِراس پامپا دادههای رفتاری میدهند که فقط استخوانها قادر به ارائهٔ آن نیستند»، دکتر آنا مورالس، دیرینزیستشناس در Universidad Mayor de San Andrés (دیدگاه نمونه)، میگوید. «آثار شنا، کشیدگیهای دم و تراکم بالای ردپاها به ما امکان میدهد بازسازی کنیم چگونه این جانوران با محیط خود تعامل داشتند — چگونه حرکت میکردند، کجا تغذیه میکردند و چگونه یک دریاچهٔ آبشیرین تکی میتوانست یک اکوسیستم محلی را شکل دهد.»
کارهای جاری شامل فتوگرامتری دقیق، نقشهبرداری رسوبی و برنامهریزی حفاظتی برای محافظت از سایت در برابر فرسایش و تأثیرات انسانی خواهد بود. با ادامهٔ دیجیتالیسازی این آثار، کارِراس پامپا آرشیوی پویا و در دسترس برای دانشمندان و عموم ارائه خواهد داد و فصلهای پایانی اکوسیستمهای تحت سلطۀ دایناسورها را به روشی نشان میدهد که اسکلتهای موزهای هرگز قادر به انجامش نیستند.
منبع: sciencealert
نظرات
محسن
من یهبار تو پارک توروتورو بودم، جاش خشک بود اما تصور یه دریاچه و این همه حرکت واقعا تحویل میده، فکر میکنم باید حفاظت بشه، جلوشو بگیریم
لابکور
این همه ردپای شنا؟ یعنی ترپوپودها واقعا اینقدر تو آب حرکت میکردن؟ یا شناسایی اشتباه شده باشه؟ یه کم شک دارم، نیاز به داده بیشتره
رودکس
وای ۱۸۰۰۰ ردپا؟! یعنی انگار دارم از نزدیک فیلم زمان دایناسورها رو میبینم... چطور این همه جزئیات باقی مونده، واقعا شگفت انگیزه
ارسال نظر